Παγκρεατίτιδα ονομάζεται η φλεγμονή του παγκρέατος που εμφανίζεται με δύο μορφές, σαν οξεία και σαν χρόνια παγκρεατίτιδα
Παγκρεατίτιδα
Οξεία Παγκρεατίτιδα
Η Οξεία Παγκρεατίτιδα εμφανίζεται ξαφνικά με συμπτώματα όπως:
Τα συμπτώματα αυτά συνοδεύονται από αύξηση του ενζύμου αμυλάσης στο αίμα και από χαρακτηριστική εικόνα στην αξονική τομογραφία της κοιλιάς.
Πού οφείλεται;
Οι δύο συχνότερες αιτίες της οξείας παγκρεατίτιδας είναι οι πέτρες στη χολή (Χολολιθίαση) και η κατάχρηση αλκοόλ. Οι πέτρες της χολής είναι δυνατόν να περάσουν στον χοληδόχο πόρο (Χοληδοχολιθίαση) και να προκαλέσουν οξεία παγκρεατίτιδα με συνοδό ίκτερο και λοίμωξη, ενώ το αλκοόλ είναι τοξικό για το πάγκρεας. Σπανιότερα η οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί να οφείλεται σε φάρμακα, ιούς, μεταβολικές, γενετικές ή αυτοάνοσες διαταραχές καθώς και σε ανατομικές ανωμαλίες και αποφρακτικές βλάβες του παγκρέατος.
Ποιά είναι η πορεία της οξείας παγκρεατίτιδας;
Συνήθως η φλεγμονή διαρκεί μερικές μέρες και περιορίζεται με συντηρητική αγωγή χωρίς επακόλουθα. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να εξελιχθεί σε οξεία παγκρεατίτιδα με τοπικές και συστηματικές επιπλοκές.
Η οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί να συνοδεύεται από νέκρωση του παγκρέατος και των πέριξ ιστών (νεκρωτική παγκρεατίτιδα) που να επιπλακεί περεταίρω από μόλυνση (infected necrosis) και σήψη. Η νέκρωση αρχικά είναι διάχυτη και σε διάστημα μερικών εβδομάδων περιχαρακώνεται από φλεγμονώδες τοίχωμα.
Ποια είναι η θέση της χειρουργικής θεραπείας στην οξεία παγκρεατίτιδα;
Η χειρουργική έχει ένδειξη στην θεραπεία της χολολιθίασης μετά την ανάρρωση από την οξεία φάση, στην διόρθωση κάποιων αιτιολογικών παραγόντων και στην αντιμετώπιση επιπλοκών της παγκρεατίτιδας.
Η παρουσία περιχαρακωμένης μολυσμένης νέκρωσης (infected walled off necrosis) επιβάλλει παρέμβαση για τον έλεγχο της σήψης. Παραδοσιακά η αντιμετώπιση γινόταν με ανοιχτό χειρουργείο. Η προσέγγιση αυτή συνοδευόταν από πολλές επιπλοκές και υψηλή θνητότητα λόγω τεχνικών δυσκολιών και των επιπτώσεων ενός μεγάλου χειρουργείου σε ασθενείς που είναι συχνά σε κρίσιμη κατάσταση.
Σήμερα η επεμβατική θεραπεία της νεκρωτικής οξείας παγκρεατίτιδας γίνεται με ελάχιστα τραυματικές μεθόδους με την συμβολή της Ενδοσκόπησης και της Επεμβατικής Ακτινολογίας ώστε να ελαττώνονται οι επιπλοκές και ταυτόχρονα να επιτυγχάνεται το καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα για τον ασθενή:
Η εξέλιξη των ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών έχουν μειώσει θεαματικά την θνητότητα και την νοσηρότητα της σοβαρής οξείας νεκρωτικής παγκρεατίτιδας. Η υπεροχή τους έναντι της ανοιχτής χειρουργικής έχει τεκμηριωθεί σε σειρά κλινικών μελετών.
Χρόνια Παγκρεατίτιδα
Η Χρόνια Παγκρεατίτιδα είναι μια μόνιμη, μερική ή και ολική, φλεγμονώδης ίνωση του παγκρέατος σαν αποτέλεσμα μακροχρόνιας επίδρασης βλαπτικών παραγόντων.
Πού οφείλεται;
Η πλειονότητα των περιπτώσεων σχετίζεται με χρόνια κατάχρηση αλκοόλ ενώ και το κάπνισμα έχει τοξική επίδραση στο πάγκρεας. Σπανιότερα η χρόνια παγκρεατίτιδα έχει αυτοάνοσο ή γενετικό υπόβαθρο. Ασθενείς με κληρονομική χρόνια παγκρεατίτιδα (hereditary pancreatitis) εμφανίζουν επανειλημμένα επεισόδιά παγκρεατίτιδας από νεαρή ηλικία με πρώϊμη ανάπτυξη παγκρεατικής ανεπάρκειας και μορφολογικών αλλοιώσεων. Σε κάποιες περιπτώσεις χρόνιας παγκρεατίτιδας δεν διαπιστώνεται κάποιος γνωστός παράγοντας κινδύνου (ιδιοπαθής παγκρεατίτιδα).
Ποιά είναι τα συμπτώματα;
Το κυρίαρχο σύμπτωμα της χρόνιας παγκρεατίτιδας είναι ο χρόνιος κοιλιακός πόνος που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των αρρώστων. Ανάλογα με την βαρύτητα της νόσου επηρεάζονται επίσης τόσο η εξωκρινής μοίρα του οργάνου με την εμφάνιση απώλειας βάρους και διάρροιας από δυσαπορρόφηση όσο και η ενδοκρινής μοίρα με την ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτη.
Πώς τίθεται η διάγνωση;
Η κλινική εικόνα συνοδεύεται από μορφολογικές ανωμαλίες του παγκρέατος, χαρακτηριστικότερη των οποίων είναι η παρουσία αποτιτανώσεων στην αξονική τομογραφία. Άλλα απεικονιστικά ευρήματα αποτελούν η λιθίαση των πόρων, η παρουσία φλεγμονώδους μάζας και η ατροφία του οργάνου. Το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα έχει σημαντικό ρόλο στην διάγνωση της χρόνιας παγκρεατίτιδας με την ανίχνευση αναγνωρισμένων διαγνωστικών κριτηρίων και την δυνατότητα λήψης βιοψιών.
Ποιά είναι η πορεία της χρόνιας παγκρεατίτιδας;
Η χρόνια παγκρεατίτιδα συχνά συνοδεύεται από οξείες εξάρσεις και τοπικές επιπλοκές όπως οι:
Επίσης η παρουσία χρόνιας παγκρεατίτιδάς σχετίζεται με την εμφάνιση καρκίνου του παγκρέατος που διαγιγνώσκεται δύσκολα σε φλεγμονώδες υπόστρωμα, ειδικά σε πρώιμο θεραπεύσιμο στάδιο. Ασθενείς με κληρονομική χρόνια παγκρεατίτιδα έχουν 40% πιθανότηττα να αναπτύξουν καρκίνο στο πάγκρεας μεταξύ 50 και 70 ετών και χρήζουν γενετικού ελέγχου και συστηματικής παρακολούθησης.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Κυρίαρχη θέση στην αντιμετώπιση της Χρόνιας Παγκρεατίτιδας έχουν η απομάκρυνση του βλαπτικού παράγοντα όπου είναι εφικτό και η συντηρητική θεραπεία του πόνου και της παγκρεατικής ανεπάρκειας.
Όπως και στην οξεία παγκρεατίτιδα οι περισσότερες τοπικές επιπλοκές αντιμετωπίζονται σε εξειδικευμένα κέντρα με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους. Η χειρουργική θεραπεία μπορεί να έχει καλά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου σε επιλεγμένους ασθενείς. Συνίσταται σε κάποιας μορφής παροχετευτικής επέμβασης, παγκρεατεκτομής ή συνδυασμού παροχέτευσης και εκτομής όπως η επέμβαση Frey. Σε πολύ ειδικές περιπτώσεις ενδείκνυται η ολική παγκρεατεκτομή με ταυτόχρονη αυτομεταμόσχευση νησιδίων στο ήπαρ (Total Panceatectomy with Islets AutoTransplantation). Η υποψία κακοήθειας είναι η δεύτερη συχνή ένδειξη παγκρεατεκτομής στην χρόνια παγκρεατίτιδα.